Ξεκινώντας να γράψω αυτό το κείμενο, ένα άρθρο για την προσωπική μου ματιά και πορεία στον κόσμο της Τέχνης, ήρθαν στο μυαλό μου πολλές εικόνες και σκέψεις. Ανάμεσά τους ανασύρθηκαν στιγμιότυπα – καρέ μέσα από διαδρο- μή πολλών χρόνων. Σειριακή ακολουθία γεγονότων, δράσεων, συλλογισμών.
Στο εργαστήριο, στο Θησείο, που είναι για μένα τόπος συγκέντρωσης, μελέτης και εργασί- ας, εξωτερικεύω και πλάθω αυτά που με απασχολούν. Είναι ένας χώρος γεμάτος υλικά, εργαλεία, μυρωδιές, γοητευτικός, σε μια περιοχή ιστορικά φορτισμένη που συνεχίζει να μας εμπνέει.
Χρόνο με το χρόνο, το εργαστήριο φορτώνεται από αντικείμενα υλικά αλλά και άυλα. Τριγύρω βρίσκονται τα έργα μου, κάποια ολοκληρωμένα που ψάχνουν τη θέση τους, άλλα μονίμως ημιτελή υποβάλλουν ερωτήματα. Πράγματα που με γεμίζουν και πολλά που με ‘‘τρώνε’’ και με βασανίζουν αναζητώντας το νόημά τους.
Θυμήθηκα, λοιπόν, που προσπαθούσα να βρω μια άλλη γλώσσα, όχι απαραίτητα πιο στέρεη αλλά σίγουρα εκφραστικότερη της καθημερινής. Αποκάλυψη και δίοδος η σύνθεση των υλικών ή καλύτερα η καλλιτεχνική γλώσσα.
Όλα αυτά τα αντικείμενα που έβλεπα, όταν βρισκόμουν σ’ ένα κατώι ή σ’ ένα εργαστήριο με έλκυαν. Τα υλικά κουβαλούν εικόνες, οσμές, άγνωστες και απροσδόκητες υφές. Κουβαλούν την καταγωγή τους, μα πιο πολύ την προσωπική τους ιστορία. Λες και συνδέονται με ανθρώπινες πορείες! Πάντα με προκαλούν να τα ψάχνω.
Ακόμα κρατάω αντικείμενα που με συνδέουν με καταστάσεις και άτομα. Κάτι σαν φυλακτά. Απολιθώματα, που ίσως σκιαγραφούν ένα κόσμο ιδεών. Ίσως ο καθρέφτης που δείχνει τα εξώκοσμα.
Με τις ιδέες, όπως όλοι, ήρθα σε επαφή με τα παραμύθια, τη μυθολογία, την εξιστόρηση. Ανοίγουν παράθυρα σε άλλους κόσμους. Κόσμους προκλητικούς, ερμηνείες σε ανείπωτα ερωτήματα, προτάσεις ή ευχές για τη ζωή. Και έτσι σαν ένας πρωτόγονος μάγος ψαχουλεύω τα βιώματα και τις ιδέες για να μάθω, να μαντέψω ακόμα και να ελέγξω. Οι αντιλήψεις με το πέρασμα του χρόνου με οδήγησαν στην ποίηση – λόγο και τη φιλοσοφία. Αναρωτιόμαστε για τόσα πολλά, που κάποια στιγμή, έχοντας μπουχτίσει, τα παραγκωνίζουμε φτιάχνοντας το προσωπικό μας φρούριο, προμαχώνα της ζωής μας. Αδιαφο- ρώντας για όσα βρήκαμε και μάθαμε. Μα οι ιδέες είναι γύρω μας έτοιμες για τη ρήξη.
Οι σπουδές και οι δάσκαλοί μου με προετοίμασαν για τη διαμάχη των ιδεών, στην οποία και οι καλλιτέχνες παίρνουν μέρος προκειμένου να διαβάσουν τα σημάδια, να εκφράσουν την εποχή τους. Οι σπουδές με εξοικείωσαν και με τα υλικά.
Και εκεί που οι ιδέες προσπαθούν να ερμηνεύσουν, να βελτιώσουν την αντίληψη και την πραγματικότητα, τα υλικά μπαίνουν από την πίσω πόρτα για να βρεθούν οι δρόμοι έκφρασης. Θέτουν το ερώτημα της σημαντικότητάς τους.
Μεγάλος μπελάς να ελέγξω τη σχέση υλικών – ιδέας. Με παρασύρουν στα παιχνίδια τους. Τ’ αφήνω, λοιπόν, να με ταξιδέψουν. Σανίδα που πλανιέται σε ωκεανό μέχρι να ορθώσω τη φωνή μου. Κάπου εκεί στέκει ο καλλιτέχνης, μόνος, προσπαθώντας να αρθρώσει τον λόγο του. Παρείσακτος σε μια ‘‘αιώνια’’ μάχη.
Αφαίρεση και πραγματικότητα εισχωρούν στα έργα μου. Αναμνήσεις, εφιάλτες, επιθυμίες, βιωμένα γεγονότα γίνονται παλέτα μου. Η μετάβαση από τον έναν χώρο στον άλλο θέλει αγώνα με έκβαση την εξέλιξη. Το πραγματικό και το φανταστικό αναμειγνύονται. Με τον άνθρωπο στο κέντρο. Οι αγωνίες και τα συστήματα που μέσα τους ζει. Οι συνθήκες και οι ευκαιρίες που έχει ο καθένας μας. Η Οδύσσειά μας, οι περιπλανήσεις μας σ’ έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο πολύ απόλυτος και σκληρός. Αυτά που μας επέλεξαν χωρίς να τα επιλέξουμε εμείς. Όλα αυτά που μας χωρίζουν, δίνοντας τόπο στην υποταγή και τη βία. Η ελευθερία και οι δρόμοι που δεν βρέθηκαν. Η κοινωνική, η πολιτική και η ψυχολογική διάσταση της ζωής μας. Αυτά που μένουν κρυφά και απρόσιτα. Η ύπαρξη και η φθορά. Όλα αυτά γυρνούν στο μυαλό μου και αποτυπώνονται στα έργα μου. Άλλοτε σκληρά, άλλοτε ποιητικά.
Και όταν κάποια άλλα μάτια και χέρια ψηλαφήσουν το έργο, βρίσκομαι εκεί γυμνός. Με διάθεση να μοιραστώ αντιλήψεις και σκέψεις, αλλά και να το υπερασπιστώ. Γιατί αυτό είναι θραύσμα μου, που ψάχνει την αλήθειά του.
Σπύρος Μαντζαβίνος
Πρώτη δημοσίευση, περ. Κλεψύδρα, τεύχ. 13
